भूकम्पले टर्की र सिरियामा धेरै क्षति किन भयो ?

काठमाडौं । सिरिया र टर्कीको सिमानामा सोमबार गएको शक्तिशाली भूकम्पमा हालसम्म करिब हजारको मृत्यु भएको बताइएको छ । गाजियान्तेप सहर नजिकै शक्तिशाली भूकम्पको धक्का महसुस गरिएको थियो। त्यसको लगत्तै दोस्रो झट्का आयो ।

यी भूकम्पमा यति धेरै मृत्यु किन भएको हो भन्ने प्रश्न उठिरहेको छ ? यो धेरै ठूलो झट्का थियो। गाजियान्तेप नजिकैको भूकम्पको म्याग्निच्युड ७.८ ​​थियो। आधिकारिक स्तरमा यो धेरै विनाशकारी रूपमा वर्गीकृत गरिएको छ।

यसको केन्द्र तुलनात्मक रूपमा कम गहिराइमा थियो, लगभग १८ किलोमिटर तल, जसले जमिनमा उभिएका भवनहरूलाई गम्भीर क्षति पुर्‍यायो।

युनिभर्सिटी कलेज लन्डनका जोखिम तथा प्रकोप न्यूनीकरण संस्थानका प्रमुख प्रोफेसर जोआना फाउरे वाकरका अनुसार ‘कुनै पनि वर्षमा आएका विनाशकारी भूकम्पलाई हेर्दा विगत १० वर्षमा यति धेरै म्याग्निच्युडका दुईवटा मात्रै भूकम्प गएका छन् । त्यो भन्दा अघिको दशकमा चारजटा ।’

तर शक्तिशाली भूकम्पको झट्काका कारण नै यति ठूलो मात्रामा विनाश भएको हो । भूकम्पको धक्का सोमबार बिहान मानिसहरु घरभित्र बसेर सुतिरहेका बेला आएको थियो । यस विनाशमा भवनहरूको मजबुती पनि एक कारक हो।

पोर्ट्समाउथ विश्वविद्यालयमा भोल्क्यानोलोजी एण्ड रिस्क कम्युनिकेसनकी अध्येता डा. कार्मेन सोलाना भन्छिन्: “दक्षिणी टर्की र विशेष गरी सिरियामा आवासीय पूर्वाधारहरू दुर्भाग्यवश धेरै टाढा छन्, त्यसैले त्यहाँ जीवन बचाउनको लागि राहत र उद्धारमा ठूलो निर्भरता छ। जीवन बचाउनका लागि सुरुको २४ घण्टा महत्वपूर्ण हुन्छ, ४८ घण्टापछि बाँच्ने सम्भावना कम हुन्छ।”

यो त्यस्तो क्षेत्र हो जहाँ विगत २०० वर्षदेखि कुनै ठूलो भूकम्प वा त्यस्तो खतरनाक संकेत थिएन। त्यसैले यहाँ भूकम्पको धक्का आइरहने क्षेत्रको तुलनामा तयारी कम थियो ।

भूकम्पको कारण के हो ?

पृथ्वीको भित्री भाग विभिन्न प्लेटहरू मिलेर बनेको हुन्छ, जुन एक अर्कासँग जोडिएका हुन्छन्। प्रायः यी प्लेटहरू सर्छन् र नजिकैको प्लेटहरूसँग घर्षण हुन्छ। कहिलेकाहीँ तनाव यति बढ्छ कि एक प्लेट अर्कोमा चढ्छ, सतहमा हलचल पनि हुन्छ।

यस मामिलामा अरेबियन प्लेट उत्तरतिर सर्दैछ र एनाटोलियन प्लेटको बिरूद्ध यसको घर्षण भइरहेको छ। प्लेटहरू बीचको घर्षण विगतमा पनि विनाशकारी भूकम्पको कारण बनेको छ।

जसका कारण सन् १८२२ अगस्ट १३ मा ७.४ रेक्टर स्केलको भूकम्प गएको थियो, जुन सोमबार आएको ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्पभन्दा निकै कम हो ।

यस क्षेत्रका शहरहरू पनि १९ औं शताब्दीमा भूकम्पले ध्वस्त भएका थिए, एलेप्पोमा मात्र ७ हजार जनाको मृत्यु भएको थियो। यसपछि पनि एक वर्षसम्म विनाशकारी परकम्पहरू आइरहेका थिए।

पछिल्लो भूकम्पपछि पनि लगातार पराकम्पन आउने क्रम जारी रहेको र यस क्षेत्रमा यसअघि गएको ठूलो भूकम्पजस्तै परकम्प पनि आउने वैज्ञानिकहरुको अनुमान छ ।

भूकम्प कसरी मापन गरिन्छ ?

अहिले भूकम्पलाई मोमेन्ट म्याग्निच्युड स्केलमा मापन गरिन्छ। २.५ रेक्टर स्केल वा सोभन्दा कमको भूकम्प कत्ति पनि महसुस हुँदैन । तर यसलाई उपकरणबाट मापन भने गर्न सकिन्छ। करिब पाँच म्याग्निच्युडको भूकम्प महशुस गर्न सकिन्छ र सामान्य क्षति मात्रै हुन्छ ।

तर टर्कीमा भूकम्पको तीव्रता ७.८ थियो। यसलाई ठूलो भूकम्प भनिन्छ र यसले प्रायः विनाशकारी परिणामहरू निम्त्याउँछ। र टर्कीमा पनि त्यस्तै भएको छ।

तर आठ भन्दा माथिको भूकम्पले भयानक विनाश निम्त्याउँछ र समुदायलाई पूर्ण रूपमा नष्ट गर्दछ।

सन् २०११ मा जापानको तटीय क्षेत्रमा गएको भूकम्पको म्याग्निच्युड ९ रेक्टर स्केल थियो । यसले जापानमा ठूलो विनाश निम्त्यायो। पछि भूकम्पका कारण सुनामीको छाल उठेर विनाश मच्चियो ।

जसका कारण जापानको परमाणु संयन्त्र पनि खतरामा परेको थियो । चिलीमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो भूकम्प सन् १९६० मा रेकर्ड गरिएको थियो। यसको तीव्रता ९.५ रहेको बताइएको छ । बीबीसी